Смарт-келісімшарт деген не және оның ерекшеліктері қандай?
Смарт-келісімшарттар – бұл тараптар арасындағы барлық айырбас шарттары көрсетілген компьютерлік код. Келісімшарт блокчейн негізінде жасалады, ал оның объектісі кез келген актив болуы мүмкін.
Мұндай келісімшарттар блокчейнде жазылған код түрінде болады, оны компьютерлер желісі қолдайды және басқарады. Қарапайым тілмен айтқанда, смарт-келісімшарттар активтермен делдалдардың көмегінсіз алмасуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мұндай транзакциялар бақыланатын, ашық және қайтымсыз болып табылады.
- Смарт-келісімшарттардың міндетті атрибуттары:
- Келісімге қатысушы екі немесе одан да көп тараптың ашық және жабық кілттеріне негізделген электрондық қол қою әдістерін пайдалану.
- Смарт-келісімшарттар жазылатын және шынайы әлем мен цифрлық әлем арасындағы байланысты қамтамасыз ететін оракулдардың кіріс-шығыстарын қолдайтын жеке децентрализденген орта болуы (мысалы, Ethereum).
- Келісімнің өзі және оны орындау үшін қажетті құралдардың (криптовалюта есеп айырысу шоттары, оракул бағдарламалары және т. б.) болуы.
- Орындау шарттарының нақты сипатталуы, тараптардың оларды қолтаңбамен растауы және цифрлық дереккөздің шынайылығы.
- Смарт-келісімшарттардың шектеулері:
- Бағдарламада кездейсоқ сандар мен басқа белгісіздіктерді алу өте қиын. Кейбір лотереяларда ақылды қатысушылар джекпотты «болжап» алуы мүмкін.
- Белгілі бір ақпаратты «жасыру» оңай емес. Мысалы, аукционға қатысушылардың тізімін немесе олардың мөлшерлемелерін.
- Егер келісімшарттың жұмысы үшін блокчейнде жоқ ақпарат қажет болса (мысалы, белгілі бір валютаның ағымдағы бағамы), сенімді тұлға бұл ақпаратты блокчейнге енгізуі тиіс.
- Келісімшарттармен өзара әрекеттесу үшін пайдаланушыларға эфир (Ethereum ішкі валютасы) қажет. Ақшасы бар әмияндарға ие болмаған адамдардың дауыс беруін ұйымдастыру мүмкін емес.
- Смарт-келісімшарттар салыстырмалы түрде баяу жұмыс істейді. Әлем бойынша бір секундта 3-5 транзакция ғана орындала алады.
- Смарт-келісімшарттар әдетте өте аз әрекеттер орындайды, өйткені блокчейнде әрбір майнер бұл әрекеттерді қайталап, нәтижені тексеруі тиіс. Егер оның компьютері баяу болса, не болады?
- Егер смарт-келісімшартта қателер болса, олар мәңгілікке қалады. Жалғыз шешім – басқа смарт-келісімшартқа көшу, бірақ бұл бағдарламада бастапқыда қарастырылған жағдайда ғана мүмкін. Алайда, мұндай мүмкіндік көбіне алдын ала ойластырылмайды.
- Смарт-келісімшарттар мүлдем тоқтап қалуы немесе күтілгендей жұмыс істемеуі мүмкін, себебі бағдарламалық код дұрыс түсінілмеген болуы мүмкін. Дегенмен, смарт-келісімшарттар үнемі жетілдіріліп отырады, демек, болашақта бұл кемшіліктер платформаларға қосымша келісімдер жасауға мүмкіндік беретін жаңартулар арқылы жойылуы мүмкін.